وجود مراجع قضایی با صلاحیت‌های مختلف موجب سهولت در رسیدگی به پرونده‌ها شده است. یکی از این مراجع دادگاه خانواده است. این دادگاه همان‌طور که از نام آن بر می‌آید نسبت به دعاوی خانواده صالح است. برای آشنایی با این موارد به نکات وکیل پایه یک صادقیه در بیان صلاحیت دادگاه خانواده می‌پردازیم.
وکیل خانواده و توضیح صلاحیت دادگاه خانواده
با وجود اینکه در همه مسائل پیشگیری بهتر از درمان عنوان می‌شود اما نمی‌توان از بروز بیماری جلوگیری کرد. در عالم حقوق، اختلاف حکم بیماری را دارد که می‌توان با از بروز آن پیشگیری کرد. این در حالی‌ست که نمی‌توان گفت با وجود تمامی مراقبت‌ها، هیچ گونه اختلافی بین افراد پیش نخواهد آمد. پس به بیان بهتر همیشه راه‌حل‌ها به عنوان درمان ارائه می‌شوند. از سوی دیگر از آنجا که برای درمان یا پیشگیری از هر گونه بیماری باید به پزشک متخصص مراجعه کرد، برای حل اختلافات نیز مرجع تخصصی در نظر گرفته شده است. یکی از رایج‌ترین انواع اختلافات، دعاوی خانوادگی‌ست که قصد داریم در این مطلب به مرجع رسیدگی آن یعنی دادگاه خانواده و توضیح صلاحیت آن از نظر وکیل خانواده بپردازیم.
دعاوی خانوادگی چیست؟
دعاوی به طور کلی در دو دسته عام قرار می‌گیرند که هریک از این تقسیم‌بندی‌ها دارای انواعی هستند. این دو دسته شامل دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری می‌شوند.
آنچه در این مطلب مورد نظر ماست. دعاوی خانوادگی‌ست که زیر مجموعه‌ای از دعاوی حقوقی به شمار می‌رود و قانون مدنی بر آن حکومت دارد. دعاوی خانوادگی، پیرامون امور خانواده و مشکلاتی که در این حوزه به وجود می‌آید می‌پردازد.
کلیه اختلافات زوجین، والدین و فرزندان و هر آنچه به امور خانوادگی مربوط است، از جمله دعاوی خانوادگی به‌شمار می‌رود.
دادگاه خانواده
کثرت پرونده‌ها در موضوعات مختلف موجب شده است که رسیدگی به آن‌ها زمان و نیروی زیادی را بطلبد. از این‌رو قانون‌گذار به دلیل سهولت کار و افزایش سرعت، مراجع رسیدگی به این اختلافات را به صورت تخصصی تقسیم نموده و در هر حوزه قضایی یکی مرجع را پیش‌بینی نموده است.
دادگاه خانواده با رسیدگی به اختلافات خانواده و موضوعات مربوطه تشکیل می‌شود و دارای ارکان خاصی‌ست. ماده واحده قانون اختصاص تعدای از دادگاههای موجود به دادگاههای موضوع اصل 21 قانون اساسی (دادگاه خانواده) مصوب 1376، لزوم تشکیل دادگاه خانواده را به این شکل بیان کرده است:
حداقل یکی از شعب دادگاههای عمومی برای رسیدگی به دعاوی خانواده اختصاص یافته و پس از تخصیص آن، دادگاههای عمومی دیگر صلاحیت رسیدگی به مربوط به این دادگاه‌ها را نخواهند داشت.
با این توضیح می‌توان گفت دادگاه خانواده بخشی از امور دادگاه عمومی را بر عهده دارد و به اختصاصا به امور خانواده رسیدگی می‌کند.
در نظر داشته باشید که با تشکیل دادگاه خانواده، دیگر دادگاه عمومی صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانواده را ندارد.
اعضای دادگاه خانواده
دادگاه خانواده با حضور رئیس دادگاه یا دادرس علی‌البدل تشکیل می‌شود. قضات این دادگاه باید دارای شرایط خاص باشند که این شرایط عبارت است از:
تاهل
وجود 4 سال سابقه قضایی
به علاوه حضور مشاور قضایی خانم در رسیدگی به دعاوی حتی‌الامکان ضروری‌ست. احکام دادگاه توسط رئیس دادگاه یا عضو علی‌البدل پس از مشاوره با مشاوران قضایی زن صادر می‌شود.
دادگاه خانواده تهران
موارد صلاحیت دادگاه خانواده به بیان وکیل پایه یک
از آن جایی که دادگاه خانواده یکی از دادگاههای اختصاصی به شمار می‌رود. صلاحیت آن نیز صرف مواردی‌ست که در قانون معین شده است. قانون حمایت خانواده، صلاحیت رسیدگی دادگاه خانواده را بیان کرده است. این موارد را طبق ماده 4 قانون حمایت خانواده مصوب 1392 می‌توان به این صورت برشمرد:
1-نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
2ـ نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح
3ـ شروط ضمن عقد نکاح
4ـ ازدواج مجدد
5 ـ جهیزیه
6 ـ مهریه
7ـ نفقه زوجه و اجرت‌المثل ایام زوجیت
8 ـ تمکین و نشوز
9ـ طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن
10ـ حضانت و ملاقات طفل
11ـ نسب
12ـ رشد، حجر و رفع آن
13ـ ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان
14ـ نفقه اقارب
15ـ امور راجع به غایب مفقودالاثر
16ـ سرپرستی کودکان بی‌سرپرست
17ـ اهدای جنین
18ـ تغییر جنسیت
دعاوی خانواده
وجود استثناء در صلاحیت رسیدگی دادگاه خانواده
با وجود اینکه قانون حمایت از خانواده موارد صلاحیت دادگاه خانواده را به صورت صریح اعلام کرده است ولی برخی از این موارد به دلیل ماهیت خاص خود استثناء به شمار می‌روند و با داشتن شرایطی در صلاحیت شورای حل اختلاف هستند.
دعاوی مربوط به مهریه، جهیزیه و نفقه از جمله رایج‌ترین دعاوی‌ست که در حوزه دعاوی خانوادگی مطرح می‌شوند. این دعاوی با داشتن شرایط زیر در صلاحیت شورای حل اختلاف است:
1-اگر مبلغ مهریه، نفقه یا جهزیه تا 20 میلیون تومان باشد، رسیدگی به این دعاوی در صلاحیت شورای حل اختلاف است ولی اگر از این مبلغ بیشتر باشد، دادگاه خانواده صالح است.
2- دعاوی مهریه، نفقه یا جهزیه در بسیاری از موارد همراه با دعوای طلاق مطرح می‌شوند، در نتیجه در صورتی‌که دعوای طلاق در دادگاه خانواده مطرح باشد، رسیدگی به دعاوی فوق نیز توسط همین دادگاه صورت می‌گیرد، فارغ از اینکه مبلغ آن کمتر یا بیشتر از 20 میلیون باشد اما اگر دعوی طلاق مطرح نباشد، وضعیت شرط اول جاری‌ست.
رسیدگی در دادگاه خانواده
رسیدگی به دعاوی در دادگاه خانواده مانند دادگاه عمومی با دادخواست صورت می‌گیرد. برای این منظور خواهان می‌تواند در هر یک دادگاههای خانواده محل اقامت خوانده و یا محل اقامت خود طرح دعوا نماید.
با وجود این که در رسیدگی به دعاوی، هدف حل اختلاف و خاتمه آن است ولی این امر همیشه به سادگی امکان‌پذیر نیست. دلایل آن هم متفاوت است که برخی از آن‌ها را می‌توان پیش‌بینی نمود و در جهت رفع آن برآمد. یکی از این دلایل عدم اشراف کافی به مسائل حقوقی‌ست. این چالش را می‌توان با مراجعه وکیل پایه یک رفع نمود.
